“Dilde,fikirde,işte birlik!”
Gaspıralı,bu sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de biz Türkçüler tarafından bu söz mücadelemizin hedeflerinin biri olarak görülmektedir.
Türkçü Turancı fikir adamlarından İsmail Gaspıralı,1851 yılında Kırım’ın Bahçesaray şehrinde dünyaya gelmiştir.O dönemlerde Kırım,Rusya Hakimiyeti altında bulunuyordur ve bölgedeki Türk halkı büyük baskılar altında yaşamışlardır.Bölgedeki Türk nüfusunun azaltılması için çeşitli çalışmalar yapılmış işgal altında tuttukları diğer Türk bölgelerinde yaptıkları gibi, Kırım’da da Türklerin milli bilinçten uzak kalmaları için ellerinden geleni yapmışlardır.Ancak dönemin Osmanlısında Türkçecilik eğilimi hız kazanmıştı ve İslamiyet öncesi Türk tarihine de ilgi artmıştır.Bu akım tüm Türk bölgelerini etkilemiştir.
İsmail Gaspıralı,ilk öğretimini Bahçesaray’da bir Müslüman okulunda aldıktan sonra geçici bir süre Akmescid Erkek Ortaokulunda eğitimine devam etmiştir.Daha sonra burdan ayrılarak Voronej’de bir askeri okula geçiş yapmıştır ve askeri eğitimine Moskova Harp okulunda devam etmiştir.Ancak 1867’de Osmanlı ordusunun Girit’deki Rum isyanına karşı olan mücadelesine destek vermek için İstanbul’a olan yolculuğu sırasında Odessa’da yakalanmıştır ve askeri eğitimine son verilmiştir.Çeşitli yerlerde öğretmenlik,yardımcılık ve Rusça çevirmenlik yaptıktan sonra memleketi Bahçesaray’a dönmüştür ve orada belediye başkanlığı yapmıştır.Belediye başkanlığı yaptığı sırada Rusça yazılan Tavrida isimli gazetede ”Genç Molla” takma adıyla ”Rusya Müslümanlığı” isimli yazı dizisini yayımlanmıştır.
Türkçe bir gazete çıkarmak için çok kez resmi kurumlara başvurmuş fakat her seferinde reddedilmiştir.Uğraşıları sonunda içeriğinin Rusçasıyla birlikte yayınlanması şartıyla izin verilmiş ve Rusya’nın ilk Türkçe gazetesi Tercüman-I Ahval-I Zaman,Tercüman, gazetesi yayımlanmaya başlamıştır.Gazete ilk başta haftalık yayımlanmaya başlamış ancak zamanla ilgilinin artmasıyla birlikte günlük basım ve yayıma başarıyla geçilmiştir.Daha sonralarında,Alem-İ Nisvan(Kadınlar Alemi) ve Rusya Türklerinin ilk çocuk dergisi olan Alem-İ Sıbyan Tercüma’na ek olarak yayımlanmış ve Rusya’nın ilk Türkçe gazetesinin içeriği zenginleştirilmiştir.
Gaspıralı,Türkçe’nin geliştirilmesi için de çeşitli çalışmalar yapmış ve bütün dünya Türklerinin anlayabileceği ortak bir edebi dil geliştirmeye çalışmıştır.Tercüman gazetesinde yayımlanan haliyle Türkçenin geliştirilmesi için:
Türkçe’den yabancı söz ve gramerler atılacak.
Halk tarafından anlaşılamayan Arapça ve Farsça terim ve tamamlamalar kullanılmayacaktı.
Temel düşüncesi bütün Türk dünyasının ayağa kalması olan İsmail Gaspıralı,eğitim alanında da çalışmalar yapmıştır.Milletin çocuklarını kendi dillerinde okutmak amacıyla ”usul-i cedid”,yeni usül, okullarını açmıştır.
